Emre Kongar'ın Resmi^* İnternet Sitesi

Makaleler

Articles in English

Sevgili Oktay Ekşi, 20 Şubat 2003 Perşembe günü Hürriyet'teki baş yazısına bir deyimle başlamış:

"Suret-i haktan görünmek diye bir deyim vardır." diyor.

Ve bu deyimi tanımlayarak devam ediyor:

"Eskidir, ama eskimez... Her şeyin doğrusunu, akla ve vicdanların sesine uygun olanı yapmaya çalışıyormuş gibi görünürken başka bir amaç gütmek anlamına gelir."

Oktay Ekşi deneyimli bir gazeteci, birikimli bir yazardır.

Gazetenin arşivine ek olarak kendisi de bir arşiv tutar. Genellikle araştırmadan ve bir olayın çeşitli yönlerini irdelemeden yazılarını yazmaz.

Sözünü ettiğim yazısı da bence çok doğru ve güzel.

Bu yazıda AKP iktidarının Milli Eğitim Bakanı'nı ve Bakan'ın YÖK politikasını eleştiriyordu.

Bu gün aslında bir F klavye yazısı daha yazmak ve sevgili dostum değerli yazar Hıncal Uluç'un, tartışmayı milliyetçilik ekseninde sürdüren ve "çok istiyorsan, f klavye programını bilgisayarına yüklersin, sonra da alırsın eline kargaburnunu klavyenin tuşlarını değiştirirsin" gibi gittikçe "gerçek üstü" bir niteliğe bürünen eleştirilerine yanıt vermeyi planlıyordum.

Ama Oktay Ekşi'nin yazısını okuyunca, okurlarımı da sıkmamak için F klavye konusuna bir haftalık bir ara vermeye ve Ekşi'nin kullandığı deyimin doğrusunu anlatmaya karar verdim.

Aslında konuyu dikkatime, İzmit'ten yazan değerli okurum Necati Tolgay getirmişti.

Necati Tolgay'ın da mektubunda belirttiği gibi, Ekşi'nin "Suret-i haktan görünmek" biçiminde yazdığı deyimin doğrusu "Suretâ Haktan görünmek"tir.

Deyimin anlamı Ekşi'nin dediği gibidir: Haktan yana imiş gibi görünerek başka bir amacı hedeflemek.

Suret (ilk hece uzun okunur) biçim, görünüş, kılık anlamına gelen Arapça bir sözcüktür.

Ayrıca "tarz, yol, gidiş" ve "çare, umar" olarak iki ayrı anlamı daha vardır ama, bu deyim açısından bunlar şimdilik bizi ilgilendirmiyor.

Başka bir Arapça sözcük olan Suretâ ise (ilk ve üçüncü heceler uzun okunur) zahiren, görünüşte anlamına gelir.

"Suret-i haktan görünerek" dediğiniz zaman, "Hak suretinde" yani "Hak görünümünde" anlamı çıkar.

Oysa "Suretâ haktan görünerek" dendiğinde, doğrudan "görünüşte haktan yana imiş gibi yaparak" anlamına geliyor deyim.

Çünkü Suretâ sözcüğü görünüşte anlamına geliyor.

Görüldüğü gibi deyimin her iki söyleniş biçimi de birbirine çok yakın anlamlar taşıyor.

Zaten çok kişiyi yanıltan da bu anlam benzerliği.

Deyimin anlamı "görünüşte haktan yana imiş gibi davranarak başka bir amaç gütmek" olduğu için, doğrusu "Suret-i haktan görünmek" değil, "Suretâ haktan görünmek"tir.

İşin doğrusunu böylece saptadıktan sonra, son bir notu kendi ailemden devir aldığım kültür birikimine gönderme yaparak koymalıyım:

Bir edebiyat ve felsefe öğretmeni olan annem de "Suret-i haktan görünerek" derdi.

Sanıyorum, Suretâ haktan görünmek deyimi zamanla Suret-i haktan görünmek olarak "galat-ı meşhur" yani yaygın kullanılan ve bu nedenle de kabul gören bir yanlış olmuş.