Emre Kongar'ın Resmi^* İnternet Sitesi

Makaleler

Articles in English

Değerli bir yazar arkadaşım, geçen haftalarda Aydınlanma sütunumda "Mübeccel Kıray'ın Müthiş Serüvenleri" başlıklı yazıda kullandığım, "...net ve açık olarak..." ifadesine takılmış.

Özetle, "Net sözcüğü Fransızca kökenlidir ve açık anlamına gelir. Aynı anlama gelen bu iki sözcüğü ard arda kullanmanız, Süleyman Demirel'in 'türlü çeşitli' söylemine benziyor" diyor, ve "Medya Notu" köşemde Türkçe üzerine yazılar yazan biri olduğum için, bu ifadeyi bana yakıştıramadığını belirtiyor.

Bu değerli yazar arkadaşımın adını vermiyorum, çünkü kendisi de Cumhuriyet'te bir sütun sahibidir.

İsteseydi, kendi sütununda bu eleştiriyi açıkça ve net olarak yazardı.

Sütununda bunu açıkça yazmadığına ama bana yolladığı bir faks iletisinde eleştirisini net olarak ifade ettiğine göre, ben de adını anmadan, eleştirisini yanıtlamaya çalışıyorum.

Titiz okurlarım, derhal yukardaki tümcede açık ve net sözcüklerinin farklı kullanımına dikkat etmişlerdir.

Değerli arkadaşımın savını, aile sofrasında dile getirdim ve taraf belirtmeden, aile bireylerine ne düşündüklerini sordum:

İlk ve çarpıcı yanıt oğlumdan geldi:

"Televizyon açık ama net değil" dedi.

Örnek çarpıcı ve doğruydu.

Ama acaba, televizyon için doğru olan bu yargı, birisinin ifadesi için de aynı doğrulukta geçerli olabilir miydi?

Yani acaba bir ifade için, hem açık hem de net demek, sadece bir sözcük tekrarından mı ibaretti?

Açık sözcüğünün de net sözcüğünün de birden çok anlamı olduğuna dikkat edersek, bu iki sözcüğün ard arda kullanılmasının yanlış ya da sakıncalı olmadığını görürüz:

Açık, hem kapalı sözcüğünün zıddıdır hem de muğlak, yani "birden çok anlama çekilen" karşıtıdır.

Daha düşünülürse, açık sözcüğünün yansıtabileceği pek çok nüans bulunabilir.

Net sözcüğü ise, hem açık anlamına gelir, hem de yabancı dillerde "brüt" ya da "gros" yani "gayri-safi" karşıtı olarak "safi" anlamında kullanılan bir kelimedir.

Demek ki bir tümcede, bir ifade için, "net ve açık olarak" dendiğinde bir düşüncenin hem berrak bir biçimde hem de açıkça ifade edildiği söylenmektedir, ve bu yanlış bir Türkçe değildir.

Ben Mübececel Kıray’ın yaşam, dünya ve Türkiye hakkındaki düşüncelerini hem büyük bir berraklıkla yani net olarak, hem de kamuoyuna sunulacak bir kitap için söylediğinden, açıkça ifade ettiğini belirtmek istemiştim.

Bu konuda okurlarımın tepkilerini de merak ediyorum.

Lütfen olumlu ya da olumsuz görüşlerinizi bana yazın.

Şimdi gelelim, son zamanlarda beni deli eden bir başka tekrar hatasına:

Özellikle medyadaki yargısız infazlar ve herkesin birbirine çamur atması, pek çok insanı savunmaya itti ve bu konuda en çok duyulan ifadelerden biri de "Ben onurlu ve şerefli bir insanım" söylemi oldu.

İşte burada onur ve şeref sözcüklerinin tekrarı yanlış, çünkü ikisi de net olarak aynı anlama geliyor:

Biri Türkçe, biri Arapça.

Bu arada bir soru daha:

"Kısaca, özet olarak" denilir mi?

Yoksa özet zaten kısa olduğu için bu ifade de tekrar anlamında yanlış mıdır?

Bence bu sorunun yanıtı daha da basit:

Uzun özetler de olabileceği için, kısaca, özet olarak olarak denilebilir.

Şimdi bir başka tekrar konusuna daha değinerek bugünkü yazımı noktalayayım:

Tek bir tümce içinde aynı sözcüğün tekrarı gerektiği zaman, ses ahengi açısından, aynı anlama gelen kelimelerin hem Arapça hem de Türkçe karşılıklarını kullanıyorum.

Ayrıca bazan, sırf pekiştirme ve vurgulama amacıyla, yani sapsarı, kıpkırmızı der gibi, birbirinden küçük farklarla ayrılan sıfatları da ard arda kullanmayı seviyorum.

Aynen yukardaki tümcelerde yaptığım gibi.