Emre Kongar'ın Resmi^* İnternet Sitesi

Makaleler

Articles in English

Biliyorum deprem konusu artık “kabak tadı verdi”, ama ne yapalım, KİA’mız (Kitle İletişim Araçlarımız, yani yabancı terimle medyamız), sürekli olarak bu konu ile meşgul.

“Büyüklük” anlamına gelen “magnitude” sözcüğünün “manyitud” olarak okunmasından dolayı meydana geldiğini düşündüğü bu yanlış, pek çok yayın organında, 17 Ağustos depreminin 7,4 “manyetiğinde” diye nitelenmesine yol açmış.

Bu arada, Kandilli ile yurt dışı deprem merkezlerinin ölçüm farklılıkları sayesinde “büyüklük” ve “şiddet” kavramlarının da birbirinden farklı olduğunu öğrenmiş bulunuyoruz.

Sevgili Erdal İnönü bir başka garip deyime dikkatimi çekti: “Aletsel büyüklük”.

“Bütün ölçümler aletle yapıldığına göre, böyle bir deyimin ne anlamı olabilir?” diye soruyor.

Ben hemen anımsatayım: Ulusal ve uluslararası ölçümler arasında mantıken açıklanamayacak kadar büyük farklar ortaya çıktığı zaman, durumu kurtarmak için icad edilmiş olan bir terim bu.

“Ne yapalım bizim aletlerimiz böyle ölçtü” anlamına geliyor.

Bu sütunda “enkazlar” diye kulak tırmalayan spikerlerin yanlışına dikkat çektiğim için, okurlarım, pek doğal olarak “enkaz” sözcüğünün Arapça “nukz” kelimesinin çoğulu olduğunu ve “nukz”un da “bina yıkıntısı” anlamına geldiğini öğrendiler.

(Ben enkaz yerine yıkıntı terimini kullananan sunucuya ya da spikere raslamadım şimdiye kadar. Siz hiç duydunuz mu?)

Fakat bence asıl öğrendiğimiz, “bilimin” niteliğine ilişkin temel yaklaşımlar oldu.

Ben kendimi bildim bileli, “ekonomi” gibi “toplumbilim” gibi “sosyal bilimlerin” yeterince bilimsel olmadığından, çünkü örneğin “ne zaman ihtilal olacak?” ya da “enflasyon ne zaman tek rakamlı yüzdeye düşecek?” gibi sorulara, net olarak yanıt veremediklerinden yakınılır.

Ben de onlara dilim döndüğü kadar, “sosyoloji” ya da “ekonomi” bilimlerinin en az “jeoloji” ya da “fizik” kadar “bilim” olduğunu ama, olayların nedenleri olan ve bizim “bağımsız değişken” dediğimiz ögelerin sayılarının çok fazla ve aralarındaki ilişkilerin çok karmaşık olmasından dolayı, sonuçları, yani bizim “bağımlı değişken” dediğimiz olayları net olarak kestirme şansımızın fazla bulunmadığını söylerdim.

İşte şimdi aynı durumla, her ikisi de bir doğa bilimi olan “jeoloji” ve “sismoloji” konusunda karşılaştık.

Aynen demokratik haklarını, demokrasiyi yok etmek için kullananların, birgün kendi demokratik haklarının da kısıtlanacağının bilimsel olarak kestirilebilmesi ama bunun tam ne zaman olacağının söylenememesi gibi bir durum.

Ekranlarda tartışan jeolog, sismolog ve benzeri dallardaki bilim adamlarını suçlamayın.

Herkes tek bir konuda hemfikir: İstanbul, çoğumuzun ömür süresi içinde ciddi bir depremden, önemli ölçüde etkilenecek.

Bu bilimsel gerçeğe uygun bir kent kurabiliyor muyuz?

Gerisi önemsiz ayrıntı. “Laf-ı güzaf”.