Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
OKSÝMORON ÜZERÝNE ÖNERÝLER VE DÜÞÜNCELER
EMRE KONGAR
Oximoron Üzerine Öneriler ve Düþünceler.
Sevgili okurlarým, Cumhuriyet'te oksimoron üzerine yazdýðým yazýya aldýðým yanýtlar beni gerçekten çok mutlu etti.
Bu yanýtlarý, kendilerinden izin almadýðým için, yollayanlarýn adlarýný ve soyadlarýný baþ harfleriyle simgeleyerek, tam metin halinde yayýnlayacaðým.
Ama önce terimin kullanýlýþý hakkýnda birkaç noktayý belirlemek istiyorum.
Oksimoron'u, kýsaca "bir varlýðý veya olayý, zýt ya da çeliþik kavramlarla nitelemek" diye tanýmlayabiliriz.
Edebiyatta, siyasette ve hatta günlük yaþamda çok farklý kullanýmlarýný görüyoruz.
Ýlk deðinmek istediðim nokta, aslýnda zýt ya da çeliþik kavramlarý bir olayý veya varlýðý tanýmlarken kullandýðýmýz zaman, o olayýn veya varlýðýn, bilinen ya da kabul edilen temel özelliðini deðiþtirdiðimizi vurgulamaktýr.
Örneðin siyasetteki yaygýn kullanýmla "Liberal Faþist" veya "Faþist Liberal", genellikle kendilerine "Liberal" diyenlerin "Faþist" dayatmalarýný vurgular.
Yani hem kendine özgürlükçü anlamýnda "Liberal" diyeceksin, hem de tek ve biricik doðruyu kendinin savunduðunu ve senden baþkalarýnýn yanlýþ olduðunu dayatmacý ve hatta yasakçý bir biçimde savunacaksýn.
Son kitabým "Ýçimizdeki Zalim"de, bu kavram üzerinden bazý açýklamalar yaparken, Amerika'daki ve Türkiye'deki kullanýmlarýna iþaret etmiþ ve þöyle demiþtim:
"Küresel dünyanýn öncelikleri deðiþmiþ, yeni kavram ve terimler üretilmiþ, yeni akýmlar, eðilimler, tanýmlamalar ortaya çýkmýþtýr.Bunlarýn bir bölümü kendi içinde "oksimoron" nitelikler bile taþýr; "yaþayan ölü" gibi.
Neofaþizmin ürettiði yeni terimlerden biri de böyle oksimoron nitelik taþýyan "Liberal Faþist" sýfatýdýr.
"Liberal Faþist" terimini Türkiye'de köþesinde ilk kez Serdar Turgut kullandý.
Terimin orijinali Amerikalý muhafazakar bir yazar olan Jonah Goldberg tarafýndan yazýlan bir kitapta geçiyordu.
Goldberg bu terimi Amerika'daki sol eðilimli demokratlarýn aslýnda demokrat deðil, Marxist kökenden gelen otoriter eðilimli kiþiler olduðunu iddia etmek için kullanýlmýþtý.
Bu arada hemen "liberal" teriminin Amerika'da sol eðilimli demokratlar için kullanýldýðýný anýmsatalým.
Avrupa'da ve Türkiye'de ise "liberal" sözcüðü Amerika'dakinin tersine, sað eðilimli demokratlar için kullanýlýr.
Serdar Turgut, Goldberg'in bu terimini biraz farklý yorumlayarak Türkiye'ye uyarladý.
Esas olarak iddia ettiði nokta, "liberal" olduklarýný öne sürenlerin aslýnda faþist bir biçimde herkesi kendilerine uymaya zorladýðý ve hiçbir farklýlýðý kabul etmediðiydi.
Ben bu bölümde dünyayý artýk iyice pençesine almakta olan "Neofaþist" akýmý irdelemeye çalýþacaðým.
Ama Türkiye'de, ilk tartýþmayý köþesinde baþlattýðý için Turgut'a gönderme yapmayý yazarlýk dürüstlüðü adýna uygun buldum." (ss.154-155)
Yani "Liberal Faþist" ya da "Faþist Liberal" deyimi esas olarak "Liberal" kavramý üzerinde bir deðiþiklik yapýyordu.
Deðinmek istediðim ikinci nokta da tam burada ortaya çýkýyor:
Hangi zýt kavramýn hangisini nitelediði önemlidir.
Çünkü bazý nüanslar var.
Örneðin yukarda "Faþist Liberal" ve "Liberal Faþist" deyimlerini birbirinin yerine kullandým.
Oysa bu tutumum doðru deðil.
"Faþist Liberal" dediðimiz zaman bir "Liberal"in "Faþist" özelliðini vurguluyoruz.
"Liberal Faþist" dediðimizde ise bir farklýlýk ortaya çýkýyor:
Bu kez "Faþist"in "Liberal" özelliðini vurgulamýþ oluyoruz.
Kendilerine "Liberal" diyenlerin arasýnda "Faþistler" olduðunu biliyoruz.
Peki "Faþist"ler arasýnda "Liberaller" var mý acaba?
Yoksa bunlar kollarýnda Gamalý Haç'la dolaþan ve bu nedenle Nazi-Faþist kimlikleri öne çýkan ama ruhen ve zihnen "Liberal" olan insanlar için kullanýlabilir mi?
Deðinmek istediðim üçüncü nokta, kimi oksimoron kullanýmlarýn aslýnda oksimoron olmadýðýdýr.
Örneðin "Canlý Cenaze" deyimi, bir insanýn hem ölü hem de canlý olduðunu deðil, yaþayan bir insanýn çok zayýf veya hastalýklý göründüðünü belirtir.
Buna karþýlýk son zamanlarda "zombi" olarak adlandýrýlan ve özellikle sinemada gördüðümüz "yürüyen ölüler" tam bir oksimoron olarak düþünülebilir.
Nitekim "zombi" sözcüðünün tanýmý olan "yürüyen ölü" o kadar oksimorondur ki, gerçek yaþamda böyle bir þey yoktur!
Dördüncü olarak, deðerli okurlarýmýn da verdiði örnekler arasýnda görülen bazý deyimlerin aslýnda artýk kendi baþlarýna "normal" bir sýfat özelliði kazanmasý ve oksimoron niteliklerini kaybetmiþ olmasýdýr.
Bunlarýn en klasik örneði "çok az" (veya "çokaz")kavramýdýr.
"Çok" ile "az"ýn bir araya gelmesi belki önceleri oksimoron olarak algýlanmýþtýr ama artýk "Yemeðin suyunu çok az (veya çokaz) koymuþsun, onun için tencerenin dibi tutmuþ" gibi bir cümledeki kullanýma oksimoron demek ne kadar doðrudur pek bilemiyorum.
Beþinci ve son bir nokta olarak, özellikle edebiyat alanýnda oksimoron ifadelerin çok sýk kullanýldýðýný belirtmeliyim
"Sessiz çýðlýk" tamlamasý þiir yazmaya baþlayan gençlerin en çok kullandýklarý deyiþ deðil midir!
Sonuç olarak sevgili okurlarým, Türkçemiz çok zengin bir dildir.
Üstelik bütün öteki yaygýn diller gibi, yaþayan ve hýzla deðiþen bir nitelik taþýr.
Bu nedenle de içinde pek çok nüans taþýr.
Yazý sanatý ya da konuþma sanatý, bu nüanslarý vurguladýðý ve kullandýðý oranda zevkli, güzel ve ilgi çekici olur.
Evet sevgili okurlarým, þimdi gelen mektuplardan yayýnlanabilir nitelikte olanlarý hep birlikte okuyalým.
Mektuplara tek tek yanýt vermek yerine sonunda bir genel deðerlendirme yapacaðým.
Sevgili okurlarým, ilk mektup benim Þiþli Terakki'den sýnýf arkadaþým, Fizik Profesörü Ömür Akyüz'den geldi.
Çok yakýným olduðu için adýný vermekte bir sakýnca görmüyorum.
Mektubunun sonuna kocaman da bir word dokümaný eklemiþ. Onu buraya almýyorum, nasýl olsa google girip oxymoron yazan herkes bunlara ulaþabilir.
Bakýn Prof. Ömür Akyüz ne demiþ:
Eminim "bilmiyorum" diye yazarken ciddi deðildin, gene de "google" ektekileri verdi. Tabii tek kelimelik bir "Türkçesi" olsa iyi olurdu; "eski" dilde var mý ki acep?
Ömür Akyüz.
Sevgili Hocam,
Bugünkü yazýnýzda sýkça kullandýðýnýz "oksimoron" sözcüðünün anlamýný elimdeki, Türkçe, Fransýzca ve Ýngilizce sözlüklerin hiçbirinde bulamadým.
Türkçe tam karþýlýðýný bildirebilirseniz çok sevinirim.
Saygý ve teþekkürlerimle,
M. L.
Sayýn Kongar
Öncelikle iyi günler diliyorum.
Oksimoron kelimesinin Türkçe karþýlýðý olarak ZITDAÞ kelimesini öneriyorum.
Saygýlarýmla
E. C.
Sayýn Emre KONGAR,
Türk Dil Kurumunun web sitesinde oksimoron þöyle tanýmlanmýþ ( Büyük Türkçe Sözlük Penceresi Açýlýyor):
Oksimoron Ýng. Oxymoron
"Ýki zýt anlamlý kelimenin bir arada kullanýlmasý."
Uzun yýllar güzel yazýlarýnýzý sürdürmeniz dileklerimle, saygýlar.
M. A. Tlf: 0553....
Sayýn Kongar;
Oxymoron Yunanca bir sözcükmüÞ. Bugün sözlüklere bakarak ve dil öðretmeni arkadaþlarýma sorarak sözcüðün ne anlam taþýdýðýný buldum. "Oxy (Oksi)"; keskin, sivri anlamýnda bir Yunanca sözcüktür. "Moron"un dilimizdeki anlamýysa "aptal"mýþ. Birlikte kullanýlmalarý aptallýk olacak ya da keskin, sivri bir durum sergileyecek sözcüklerle yapýlan tamlamalara oxymoron (oksimoron) deniliyor. "Ýhtiyar delikanlý" örneðinde olduðu gibi. Hem ihtiyar hem de delikanlý karþýt anlamlý sözcükler olmalarýna karþýn bu tamlamanýn bir anlamý ve mantýðý var. Köþeli daire, korkunç güzel, sessizliðin sesi, kekeme geveze, zorunlu seçmeli ders, çok az, yasayan ölü, sessiz çýðýlýk, bakar kör oksimoron tamlamalardýr.
Benim oksimoron için önereceðim Türkçe sözcük "çeliþik uyum" dur.
Saygýlarýmla
H. A.
Türkçe Öðretmeni
Sayýn Hocam, oksimoron sözcüðünü biliyormuþuz gibi rahatça kullanmanýzýn arkasýnda yatan nedeni anlayamamakla beraber, hocanýn bir amacý var demiþtim. Ýnternette, TDK'dan alýntý olarak "zýt iki kavramý anlamý güçlendirmek için birarada kullanmaktýr, Cümle bazýnda olursa paradoks adýný alýr. Tezat sözsanatý da denir" açýklamasý ile karþýlaþtým. "Sessizliðin sesi, gerçek yalan, köþeli daire gibi pek çok örnek verilmiþ. Borges, Jorge Luis'in Yollarý Çatallanan Bahçe,Ýletiþim Yayýnlarý,1995(çev. Fatih Özgüven), s.10.yayýnýnda güzel oxymoron tanýmý ve örnekleri var.
Saygýlarýmla...H. K.-Antalya
Sayýn Hocam,
Oksimoron için iki önerim var; zýtpekiþtirici ya da zýteþlek olabilir mi?
Bu arada eþimi es geçip sadece kendim için kitap imzalatmaya kalktýðýmdan dolayý cezaya çarptýrýlýþým sonrasýnda "maço" görünümümü pekiþtirmek üzere býyýk býraktým. Eþim tam sizin söylediðiniz gibi olduðumu söylüyor!
Saygýlarýmla....
Dr. L. S.
Sayýn KONGAR,
Cumhuriyet gazetesinde Aydýnlanma köþesindeki, Oxymoron (Oksimoron) kavramýna okuyucunun dikkatini çektiðiniz yazýlarýnýzda; "Türkiye'de siyaset oksimoron ifadeler üzerinden yapýlýyor" öngörüsünde bulunurken; AKP ile CHP'nin algýlanmasýndaki toplumsal gerçeklik olgusu ile tarihsel sürecin þaþýrtýcý farklýlýðýndan söz ediyorsunuz. Ancak toplum bilimci bakýþ açýnýza göre; gözlemler, düþünce þemalarý (Paradigmalar), algýlar, olgular ve kavrayýþlarýn sonuçlarý üzerine sizden beklediðimiz kuramsal deðerde çýkarsamanýzý esirgiyor olamazsýnýz!
Ayrýca, Oxymoron sözcüðünün çok yönlü ve derin baðlamýnda sezinlediðim "Algý Yönetimi" konusunda bir kavramlaþtýrma yapýlýrsa, bu yanlýþ mi olurdu? Zira AKP'nin iktidarda bulunduðu bu dokuz yýl içinde toplumun biliþsel düzeylerine uygun olarak katmanlar (Medya, akademik çevreler, parlamento, hakla iliþkiler) halinde uygulanan Algý Yönetimi konusunun üzerinde durmamýz gerekmez mi? Ýster bilgilerin karartýlmasý, ister bilgi kirliliðinin yaratýlmasý, yanýlsama, ..., adýný ne koyarsak koyalým, sonuçta halkýn duygu, güdü ve muhakemelerini etkilemek olgusu ile yüz yüze gelmekteyiz. Kolaycý bir anlayýþý aklileþtirerek, biliþsel düzeye baðlý, halkýn algý bozukluðu ya da duyu yanýlgýlarýna baðlý olarak nesne ve durumlarý olduðundan deðiþik kavradýðý savýný ileri sürenler, sizce de sýð düþünmekte midirler? Bütün bunlarýn yanýtlarýný sizden almak isterdim!
Paradigmalarý, kavramlarý düþünce dünyamýza sürerek ve zihinsel duvarlarý yapýlandýrarak küresel düþünme (Neo liberal düþünme de diyorum) yollarýna egemen olan küresel güçler, "Çaðýmýzýn bilgi ve algi savaþlarýný açýk ve örtülü bir biçemde yürütüyorlar! Amaç, gerçeðin pesine düþmek ve onu ortaya çýkarmak mýdýr? veya ne pahasýna olursa olsun küresel zafer kazanmak mýdýr?
Acaba bu baðlamdaki küresel savaþýmda ilk kurban gerçeðin ta kendisi mi oluyor? Gecenin aydýnlýðý, gündüzün karanlýðý, güneþin gölgesi kadar gerçek olan nedir?
Saygýlarýmla ellerinizden öperim.
N. E.
Not:
Kýsa bir incelememe göre: Oxymoron (Oksimoron) [1], görünürde çeliþmeli iki kelimeyi barýndýran, gerçek anlamý dýþýnda kullanýlan bir deyiþ, bir söz sanatý. Birbiriyle çeliþen ya da karþýt iki kavramý, anlamý kuvvetlendirmek için bir arada kullanmaktýr [2]. Ayný ifadede iki karþýt terimin þaþýrtýcý biçimde bir araya getirilmesidir. Böylece yeni bir gerçek, þiirsel bir gerçek yaratýlmýþ olur [3]. Her zaman bir çift kelime olarak deðil; bir cümle ya da sözcük anlamý olarak da tasarlanabiliyor. Genellikle belirgin bir çeliþkiye dikkat çekmek için (Ölüyaþam, yeniklasik, açýkgizli (güya gizli ama kaçak), sanalgerçeklik) kullanýlýyor. Bazý aykýrý düþünce þemalarý olarak kliþeler halinde (Düzensiz desen, sessiz çýðlýk, sessiz isyan, tatlýkeder, ciddiþaka, yavaþ yavaþ acele etmek, acýmasýz nezaket, ..) de olabiliyor. Diðer bazý örnekler:
Sessizliðin sesi
Gerçek yalan
Sessizce haykýrmak
Orijinal kopya
Muhafazakar liberal
Özel halk otobüsü
Etik kural
Anarþist devlet
Sabit deðiþken
Paylaþýlmýþ yalnýzlýk
Nasyonal sosyalizm
Sýcak buz
Organize daðýnýklýk
Hýzlý duruþ
Düzenli Kaos
Cumhuriyet islamý
Ateist imam
Demokrat diktatör
Oxymoron karþýlýðý Türkçe kelime olarak, tezat kelimesine kavramsal yakinlik dikkate alarak karþýtlaþtýrma (zýtlaþtýrma) dendiðine dair internette rastladým. Benim aklýmdan gecen biraz uçuk bir kelime olarak cambazlamak. Zira, bu kelimeyi salt bir sözcük olarak deðil, bir kavram olarak anlamlandýrmak uygun mu olurdu? Sonuç olarak, bir söz sanatý, oyunu ve denge, hile, kurnazlýk ve akýl üzerine dayanmakta N.E.
Sayýn Kongar,
Bugünkü yazýnýzda oksimoron kelimesi için Türkçe karþýlýk beklediðinizi yazýyorsunuz. Gayet tabiidir ki sizin bunu en iyi yapacaklardan biri olduðunuzu biliyorum ama naçizane bir öneri de ben yapayým dedim.
Kelimenin Fransýzca manasýndan hareketle acaba -ters uyumu -yada- uyumsuz uyumu- denebilir mi acaba ?
Saygýlar
H. B.
Sayýn Emre Kongar,
Þu an üzerinde çalýþtýðýmýz makale için kýlý kýrk yararken yazýnýz hocam ve bana þifa gibi geldi.
Biz mi bu kadar titiz, biz mi sadece bir yazýyý 40 kere okuyup 20 kere düzeltiyoruz derken sizin yazýnýz bize merhem oldu. Öðrencilerimize makale yazýmý ile ilgili önerilerde bulunurken sizin bu köþe yazýnýzý da onlara göstereceðiz.
Oksimoron için niye bir Ýngilizce karþýlýðý bulunamamýþ anlayamadým. Ýngilizcesi Oxymoron, Yunancasý ise sharp dull anlamýna gelen ????????. Fransýzcada ise oxymores olarak kullanýlýyormuþ. 5. yüzyýla dayanýyor.
Sesli sözlüðün internet sayfasýnda oxymoron yazýldýðýnda Türkçe karþýlýk olarak þu sonuçlar çýkýyor:
Sözleri ters anlam kullanarak kuvvetlendirme
Tezat
Anlamý kuvvetlendirmek için zýt kelimelerin bir araya getirildiði deyiþ tarzý: "Öldürücü Þefkat"
Oksimoron
Sözleri ters anlam kullanarak kuvvetlendirme gibi.
Türkçede belki zýt sýfat tamlamasý olarak geçebilir.
Ýyi çalýþmalar dilerim.
Ar. Gör. G. Þ.
ÝTÜ
Sayýn Emre KONGAR,
12 Mayýs 2011 günlü yazýnýzdaki "oksimoron" için Türkçe karþýlýk önerilerini beklemeniz üzerine, yeniden bu sözcüðü araþtýrdým. Redhouse Ýngilizce-Türkçe sözlüðü dýþýnda hiçbir yerde, bu sözcük yoktur. Açýkçasý hiçbir büyük sözlükte (Meydan Larouse, Büyük Larouse, Ana Britanica) olmadýðý gibi; Ýngilizcenin en büyük sözlüklerinden The Randomhouse da bile yoktur.
1984 baskýlý Ýngilizce-Türkçe Redhouse'a göre "oksimoron" bir konuþma sanatýdýr. Bu sanat ise, anlamý pekiþtirmek için karþýt sözcüklerin bir araya getirildiði deyiþ biçimidir. Yazýlýþý oxymoron, moron ise geri zekalý kimse olduðuna göre; oksimoron, sanki zekasý oksitlenmiþ(paslanmýþ) anlamýna gelir.
Bu çözümleme karþýsýnda oksimoron için karþýtsal ya da terssel sözcükleri önerilebilir. Terssel'deki iki s den biri birini düþürerek tersel kullanmak dildeki kýsaltma özelliðine daha uygun olur diye düþünmekteyim.
Saygýlarýmla sunarým.
Av. R. K.
BM Türk Derneði
Sayýn Emre Kongar;
"......aralarýnda çok deðer verdiðim dil uzmanlarýnýn da bulunduðu okurlarým, bu sözcüðü (oksimoron. M.G.), Türkçe,Ýngilizce ve Fransýzca sözlüklerde aradýklarýný ve anlamýný bulamadýklarýný belirterek beni eleþtiriyorlardý. Üstelik haklý olarak bir de "Türkçesi yok mu bu sözcüðün" diye soruyorlardý".
Diye yazýyorsunuz.
Sayýn Emre Kongar; Ben o yazýnýzý okuyunca, hemen internete girmiþ ve karþýlýðýný rahatlýkla bulup,ondan sonra yazýnýzý okumayý sürdürmüþtüm.
Ýnternetteki bilgi: Oksimoron: Birbirleri ile çeliþen ya da zýt iki kavramý anlamý kuvvetlendirmek için bir arada kullanmaktýr. Zýt kelimelerle yapýlan sýfat tamlamalarýdýr. Cümle bazýnda olursa, paradoks adýný alýr.
Tezat söz sanatý da denir.
Sayýn Kongar; Þimdi þu tezada düþtüm: Koskoca Sayýn Emre Kongar'ýn çok deðer verdiði sayýn 'dil uzmanlarý;benim kullandýðým yöntemi (internete bakmak. Daha önce ben de bir kaç sözlüðe baþvurmuþ,bulamamýþtým) neden düþün(e)mediler? Acaba internete baþvurmakla YANLIÞ MI YAPTIM?
Sayýn Kongar;baðýþlayýn beni. Biliyorum,size yazý yazmak haddim deðil.
En derin saygýlarýmla.ÝYÝ KÝ VARSINIZ SAYIN EMRE KONGAR.
M. G.
Türkçesini arama, bulma uðraþýna katlanmadan söylemekte de yazmakta da bize sorun çýkaracaðýný bile bile yabancý sözcükleri yeðlemek.
Bu, aymazlýk deðil de nedir?
Feyza Hepçilingirler.
Saygýn Kongar.
"Oksimoron"
Bu gülünç yabancý sözcüðün güzel dilimiz Türkçemizde anlamlý bir karþýlýðý bulunuyor:
"karþýt baðdaþtýrma"
Baþka dile uymaz annenin sesi,
her sözün ararsan vardýr Türkçesi
Gazetem -giderek- Türkçe sözcükler yerine yabancýlarýný yeðler oluyor, bu da beni kaygýlandýrýyor!
ERÝNÇ içinde olmanýzý dilerim.
T. K.
Benzersiz devrimci ATATÜRK'ün Dil Devrimini doðru alýmlamýþ bir Cumhuriyet okuru ve öz Türkçe tutkunu.
Saygýdeðer Kongar,
Çocukluðumda Ekin Ýti isimli bir kitap kumuþtum.
Ýlhan Tarus'un kahramanýnýn tiplemesini uygun görüyor, öneriyorum. Oksimoron (Ekiniti)
Saygýlarýmla
A. Ç., Ankara
Sayýn Emre KONGAR,
Cumhuriyet Gazetesi'ndeki Aydýnlanma üst baþlýðýyla yayýnlanan köþe yazýlarýnýzý, ders takip eden bir öðrenci dikkatiyle okumaktayým.
Bilgi ve düþünce birikiminizi, toplumun aydýnlanmasý amacýyla, okurlarýnýzla paylaþmanýzdan dolayý, size minnettarým.
12 Mayýs 2011 tarihli yazýnýzda sormuþ olduðunuz "oksimoron" sözcüðü yerine, "zýt vurgu" sözü bence daha uygun gibi geliyor.
Ayrýca, gazeteler içinde yazým kurallarýna en çok dikkat eden Cumhuriyet olmasýna karþýn, son zamanlarda yazým hatalarýnýn arttýðýný gözlemlemekteyim.
Çalýþmalarýnýzda baþarýlar dilerim.
Saygýlarýmla.
Þ. Ö., Mimar
Merhabalar Sayýn Emre KONGAR,
Cumhuriyet gazetesini ve yazýlarýnýzý dikkatle takip eden sade bir okurum. Bugünkü yazýnýzda tekrar deðinmiþ olduðunuz oksimoron sözcüðünün anlamý üzerinize deðerlendirmelerde bulunduðunuz yazýnýzý büyük bir keyifle okudum. Lakin Türkçede anlamýný tam olarak karþýlýyor olmasa tezat sözcüðünden yararlanýlarak da, paradoks olarak nitelendirilebilecek durumlarý anlatmamýzý mümkün olarak görmekteyim. Güzel Türkçemizin kaynaklarý oldukça zengin olarak karþýmýzda dururken yabancý sözcüklere boyun eðmediðimiz günleri görmek dileðiyle.
Saygýlarýmla S. Ü.
Sayýn Kongar, merhaba.
Oksimoron sözcüðü için önerim;
"kavramdaþ" týr...
Çalýþmalarýnýzda kolaylýklar diliyorum. Saygýyla.
A. Ö.
Sayýn Emre Kongar,
Sayýn Emre Kongar, Son zamanlarda kullanýlan 'korkunç güzel' sözcüklerini merak ediyordum. Sizin sayenizde bu ikilemenin oksimoron olduðunu öðrendim. Teþekkür ederim kaleminize saðlýk. Saygýlarýmla.
V. T.
Sayýn Emre KONGAR
Yaklaþýk 6 yýldýr sürekli Cumhuriyet okuyan, dolayýsýyla köþenizi takip eden bir okuyucunuz olarak, 12 Mayýs 2011 tarihli yazýnýzdan etkilenerek, bahsi geçen "Oksimoron" kelimesinin anlamýný bilmediðim için araþtýrma gereði duydum. Ýnternet ortamýnda bir çok þeye çok çabuk ulaþýlabileceði düþüncesiyle yapmýþ olduðum araþtýrma neticelerini dileðiniz üzere bildirmek istedim.
Þöyle ki, Türk Dil Kurumunun web sayfasýndan,sözlükler seçeneðinden ilk önce Büyük Türkçe sözlükte oksimoron kelimesini aradýðýnýzda þu bilgi çýkýyor,
Ýng.Oxymoron
Ýki zýt anlamlý kelimenin kullanýlmasý,
Diðer sözlük seçeneðinden Güncel Türkçe sözlükte aradýðýnýzda enteresan olarak þöyle yazýyor,
Fransýzcasý Oxymoron,
Ýki zýt anlamlý kelimenin kullanýlmasý.
Wikipedi'de Oksimoron için biraz daha geniþ bir bilgi var,
Birbirleriyle çeliþen ya da zýt iki kavramý anlamý kuvvetlendirmek için bir arada kullanmaktýr.Zýt kelimelere yapýlan sýfat tamlamasýdýr.Cümle bazýnda olursa paradoks adýný alýr.Tezat söz sanatýdýr.
Bu bilgilerin yanýsýra bir çok da örnek verilmiþ,
Ýzninizle paylaþmak isterim,
Sessizliðin sesi,
Korkunç güzel,
Muhafazakar liberal,
Zorunlu seçmeli ders,
Nasyonal sosyalizm,
Gecenin aydýnlýðý,
Ateist imam.
Yazýnýzýn son paragrafýnda vurguladýðýnýz isteðiniz doðrultusunda bu iletiyi göndermek istedim.Bu vesileyle size seslenmek fýrsatý bulduðum için mutlu olduðumu belirtmek isterim. Bu arada yeni bir þeyler öðrenme fýrsatý yarattýðýnýz için de teþekkür ederim.
Saygýlarýmla,
A. E.
Sayýn Kongar,
"Oksimoron" sözcüðünün dilimizde tek sözcükle karþýlandýðýný ben de görmedim bugüne kadar. Belki ileride bulunabilir. Sizin isteðinize karþýlýk vermek amacýyla üzerinde düþündüm, ama þu aþamada iki sözcükle karþýlamaktan öteye gidemedim. Ne kadar kullanýþlý olduðunu bilememekle birlikte en azýndan bir öneridir diye sunuyorum:
"karþýt ikilik"
Selam ve saygýyla...
M. A.
Deðerli Emre Kongar,
Oksimoron sözünün Türkçe karþýlýðý olarak "yoksaþma" denilebilir mi?
Dün bu konuya deðinmiþsiniz. Benim de aklýma takýldý. Önce "yoksama" diye düþündüm ardýndan "yoksaþma" daha uygun geldi.
YORUM FARKI programýnýzý yine gönül rahatlýðý duyarak izliyorum. Mehmet Barlas'ýn sýkýþtýðý noktalarda gösterdiði tavýr ona ne kadar yakýþmýyorsa sizin sakin ve ýsrarlý duruþunuz da size o kadar yakýþýyor. Çok iyi bir örnek olarak izleyicilerin içini dolduruyorsunuz. Yeni kitabýnýzý en kýsa zamanda okuyacaðým.
Saygý ve sevgilerimle.
S. Ö.
Ýyi günler, Tdk büyük sözlükte oksimoron sözcüðünün, iki zýt anlamlý kelimenin bir arada kullanýlmasý olarak tanýmlandýðýný, Ýngilizce bir sözlükte ise oxymoron için "a deafening silence: saðýr edici sessizlik" ifadesinin yapýlan tanýma örnek olarak verildiðini gördüm.
Türkçe sözlüklerde tam kelime karþýlýðýna rastlamadým. Ancak "tersimleme" olarak düþündüm.
Ters: Bir þeyin karþýtý, zýt. / imleme: ima, dolaylý anlatým.
Tersimleme : Karþýtýný ima/iþaret etmek.
Saygýlarýmla,
D. A.
Sayýn Emre Kongar,
Oksimoron sözcüðünden köþenizde bahsedince benim de aklýma ÇÝFT DÜÞÜN kelimesi geldi. (1984 - George Orwel)
Sevgiler saygýlar diliyorum size, iyi geceler...
N. Z.
Sayýn Kongar,
Yazýnýzý okudum, pazartesi günü de sitenizde oksimoron ile ilgili gelen mailleri merakla bekliyorum, ancak aslen bu kelimenin Yunanca'ya dayandýðýný da bilgi olarak okurlarýnýzla paylaþmanýzý ümit ediyorum..
Antitezin özel bir þekli olan bu kelimede zýt anlamlar yanyana gelmektedir. Yunancadan aslen ôxus (keskin) ve môrôs (manyak) kelimeleri birleþiminden türemiþ ve anlam olarak "keskin saçmalýk" demektir (kaynak http://www.encyclo.nl/lokaal/10168) !!
Bu da benim katkým olsun..
Saygýlarýmla
Þ.T.
Sn. Kongar, "oksimoron"a karþýlýk, sözcüðe ya da kavrama "takla attýrmak" kullanýlabilir mi acaba.
Kolaylýklar diliyorum.
S. E., Mimar.
Sevgili okurlarým, sizin yukardaki mektuplarýnýzdan çok þey öðrendim, hepinize minnet borçluyum.
Ama biliyorsunuz, bilinenler ile bilinmeyenler arasýndaki iliþki bir çemberin çevresi ile çapý arasýndaki iliþkiye benzetilir:
Bilinenler çemberin çapý gibidir, büyüdükçe, bilinmeyenler, çemberin çevresi gibi, bilinenlerin üç misli artar.
Önce öðrendiklerimi belirteyim:
Oksimoron'a Türkçe karþýlýk önerilmiþ olduðunu öðrendim:
Karþýt baðdaþtýrma.
Mantýk olarak da, anlam olarak da doðru gibi görünüyor ama, sözcüðün dildeki iþlevini tam vermiyor gibi geldi bana.
Ayrýca ne yazýk ki o da iki sözcükten oluþuyor.
Prof. Ömür Akyüz, gazetede sizin önerilerinizi yayýnladýktan sonra yolladýðý mektupta "zýtdaþ"ý çok beðendiðini söyledi.
Ben de doðrusu tek sözcükten oluþtuðu için Ömür Akyüz'e katýlma eðilimindeyim.
Tabii her yeni sözcük direniþlerle karþýlaþabilir.
"Dilin mantýðý" olayý zaman içinde çözer.
Örneðin, Nurullah Ataç'ýn "kelime" için önerdiði "tilcik" tutmamýþ, mantýken hiç de doðru olmamasýna karþýn, "sözcük" tutmuþtur.
Galiba yabancý terimlere Türkçe karþýlýklar önerirken alýþýlmýþ olan, kulaða yatkýn gelen sözcüklerden yararlanmak, önerilen terimin benimsenmesinde yardýmcý oluyor.
Bir yazar olarak yazdýklarýmýn anlaþýlmasý benim için birinci öncelik taþýyor.
Bu nedenle ne yapacaðýma henüz karar veremedim.
Sizden gelen terim önerilerini aktardýðým gazetedeki yazýmda, anýmsarsanýz þöyle demiþtim:
"Doðrusunu söylemek gerekirse ben de tek bir sözcük öneremiyorum karþýlýk olarak:Çeliþik vurgulama, çeliþki vurgulamasý, çeliþkili vurgu, zýt sýfatlar gibi, iki sözcükle açýklanabilir kavramlar geliyor aklýma."
Belki yine yabancý sözcük olduðu için, dikkati çekmek amacýyla bir süre oksimoron'u kullanmak ve onunla birlikte Türkçe karþýlýklarý da zikretmek, veya benimseyebileceðim bir Türkçe karþýlýk bulup, týrnak içinde "oksimoron" yazmak daha doðru olur diye düþünüyorum.
Örneðin þöyle bir cümle:
"Liberallik maskesi ile faþistlik taslayanlarý, çeliþkili bir tanýmlamayla, yani zýtdaþ (oksimoron) bir ifadeyle, Faþist Liberaller olarak niteleyebiliriz."
Tabii kullandýðýnýz cümle içinde terim tanýmlamaya kalkarsanýz, dikkat daðýtarak, okura aktarmak istediðiniz düþünceyi de gölgeliyorsunuz.
Telefonla gelen tepkileri ve mektuplarý birlikte deðerlendiðim zaman okurlarým arasýnda "Ýnternet kullananlar" ve "Ýnternet kullanmayanlar" olarak iki grubun oluþtuðunu görüyorum.
Telefonla taa Ankara'dan arayarak bu terimi sözlüklerde bulamadýðýný belirten dil uzmaný dostum, okurum, üstadým, anlaþýlan internet kullanmayan gruptaydý.
Elbette interneti kullananlarýn da buradaki bilgileri özümleyecek bir alt yapýya sahip olmalarý ve eriþtikleri yüzeysel bilgileri kendi bilgi daðarcýklarýnýn süzgecinden geçirerek deðerlendirmeleri gerekiyor.
Þimdi gelelim ortaya çýkan bilmediklerime:
Acaba oksimoron için Arapça, Farsça veya Osmanlýca'da bir terim, deyim var mý?
Bilenler varsa ve bana da öðretmek lütfunda bulunurlarsa minnettar kalýrým.
Ýkinci bir dil sorunu Yunanca'da ortaya çýkýyor.
Kökü Yunanca olan bu sözcüðü oluþturan ilk bölüm "oksi "sivri" ya da "keskin" anlamýna geliyormuþ, burada bir tartýþma yok.
Ama ikinci bölüm "moron", acaba pek çok okurumun öne sürdüðü gibi "aptal" anlamýna mý geliyor, yoksa tek bir okurumun belirttiði gibi "kör", "keskinliðini yitirmiþ" anlamýnda mý?
Yunanca bilen biri bize yol gösterebilir mi acaba?
Üçüncü ve son olarak, bu sonuçtan da anlayacaðýnýz gibi "oksimoron"u yazýda nasýl kullansam acaba; henüz onu da bilmiyorum ve ne yazýk ki bu sorunun yanýtý "dilin kendi mantýðý" içinde çok uzun bir zaman süresinde verilebilecek; ve belki ben bu yanýtý hiç göremeyeceðim.
Hepinize minnet ve þükranlarýný sunuyorum deðerli okurlarým.
Özellikle de edebiyat yapýtlarýna göndermeler yaparak düþünce ve çaðrýþým ufkumuzu geniþletenlere, ya da konuyu algý baðlamýnda, felsefe ve iletiþim sosyolojisi çerçevesine taþýyanlara, ya da mantýk ve dil oyunlarý yapanlara çok teþekkür ederim.
Bu yazýyý en azýndan bana telefon ve mektupla ulaþan okurlarýmýn hepsinin okuduðunu ve birbirlerinden de çok þey öðrenmiþ olduðunu varsayarak noktalýyorum
Eminim ki siz de bu yanýtlarý, önerilen sözcükleri, verilen örnekleri okuduðunuzda benim düþünebildiklerimden çok daha ileri, çok daha renkli ve çok daha eleþtirel yorumlar yapabilirsiniz.
Ýyi ki varsýnýz!
