Emre Kongar'ın Resmi* İnternet Sitesi


Kitaplar

Green Bullet Makaleler

Green Bullet Articles in English

Sürekli Yazılar


 

AYDINLANMA

 

EMRE KONGAR

İSLAM NİÇİN GERİ KALDI-1: MERDAN YANARDAĞ'IN KİTABI

 

Değerli okurlarım, insanlığın bugün eriştiği Eşit Temel Hak ve Özgürlükler döneminde, din ya da mezhep kimlikleri siyasetinin, eşitliğin ve demokrasinin altlarını oyduğu kesin olarak anlaşılmıştır.

Peki Batı, Aydınlanma ile, kilisenin egemenliğinden kurtulup ideolojik ve teknolojik ilerleme ve gelişmenin liderliğini ele geçirirken, Doğu neden geride kalmıştır?

İşte bu kısa yazı dizisinde, bu soruyu yanıtlamamıza yardımcı olacak bazı önemli kitapları tanıtacağım.

* * *

İlk ele alacağım kitap, en son yayınlanan çalışma:

Merdan Yanardağ'ın Kırmızı Kedi Yayınevi tarafından yayınlanan "İÇTİHAD KAPISI, İslam Dünyasının Süren Ortaçağı" adlı eseri.

Kitabın en önemli özelliği, İslam dininin insanlığın tarihsel değişme ve gelişmesi bağlamında ele alınması.

Bir başka deyişle, Yanardağ, İslam Dinini sadece inanç bağlamında değil, uygarlık tarihi içinde, Devlet-Siyaset-İdeoloji-Eğitim-Din ilişkileri çerçevesinde ele almış.

* * *

Yanardağ, İslam Dininin insanlığın değişme ve gelişme çizgisine neden ve nasıl kapandığını inceleyerek, bugünkü İslam Devletlerinin (Diktatörlüklerinin) geri kalmışlıklarının sebeplerini açığa çıkarıyor:

Ele aldığı dönem, "İçtihad Kapısını kapatan" İmam Gazzali'nin keşfedildiği Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun, Melikşah ve Nizam'ül Mülk dönemidir.

Yanardağ'ın şu satırları, İslam dinini durağanlığa mahkûm eden kırılma noktasını doğru teşhis eden bir nitelik taşımaktadır:

"Bir din tarım toplumu olan Selçuklular, Asyatik özellikler taşıyan merkezi feodal bir imparatorluktu.

Dolayısıyla, yukarda da incelediğimiz gibi, Siyasetname 'de farklı kültürlerden, inançlardan ve etnik köklerden gelen halkların bir arada tutulması ve uyum içinde yönetilmesi, temel sorunu oluşturuyordu." (s.155)

"Bu nedenle Nizam'ül-Mülk, farklı kültürlerden gelen toplumu bir arada tutacak temel etkeni din olarak saptamış ve dini 'devletini ikiz kardeşi' olarak tanımlamıştı.

Dolayısıyla bu alandaki (inanç dünyasındaki/ortamındaki) fikri kargaşayı, mezhep kavgalarını ve felsefi çatışmaları gidermek ya da bastırmak için, deyim uygunsa, resmi bir din ve hukuk (fıkıh) anlayışı oluşturmaya yönelmişti

Yukarda da incelediğimiz gibi, bu amaçla Sünni İslam'ın Eş'ari geleneğini derinleştirerek, Şâfiî fıkıhını resmi ideoloji olarak kurumsallaştırmaya çalışmış, bu amaçla Nizamiye Medreselerini'ni kurmuş, başına da İmam Gazali'yi getirmişti." (s.155)

Dönem, Dört Halife döneminden, Emevilerden, Endülüs Emevilerinden ve Abbasilerden sonra, Osmanlı'nın öncülü olan ve yarı laik olarak kurulmuş olma niteliği taşıyan Selçuklu İmparatorluğu döneminde, yeniden "din-devlet" eşitliğinin kurulduğu ve bunun inşaatının da medreselerde yani eğitimde arandığı, hem eğitimin hem de dinin bunları değişmeye kapatan İmam Gazali'ye emanet edildiği dönemdir.

Yanardağ, İslam'ın bu serüvenini anlatırken hem Mu'tezile-Eşari rekabetine, hem Doğu ve Batı kültürleri arasındaki ilişkilere, hem de bir yandan Farabi'ye, İbn Rüşd'e, öte yandan Machievelli'den, Marx'dan Althusser'e kadar uzanan son derece zengin ve karşılaştırmalı olduğu için de çok yararlı bir metin oluşturmuş.

* * *

Şu satırları, İmam Gazali'nin neden değişme ve gelişmenin kapısını kapattığını net olarak vurguluyor:

"Nizam'ül-Mülk... kendisine destek olacak, dönemin ihtiyacı olan İslami yorumu üretecek ve daha da önemlisi bir teorisyen olarak yeni bir dönemin kapılarını açacak İmam Gazali'yi keşfedecekti." (s.222)

İmam Gazali, günümüzdeki İslam Devletlerinin (Diktatörlüklerinin) geri kalmışlıklarının kapısını, 'İçtihad Kapısını kapatarak' açmıştı.

Mutlaka okunması gereken bir kitap!


  Bu siteden yapılacak alıntılarda kaynak gösterilmesi ahlak kurallarına uygun olacaktır.

Emre Kongar ile iletişim icin e-posta, site yöneticisi ile iletişim için e-posta

Son güncelleme tarihi 25 Mart 2024

Valid HTML 4.01 Transitional