Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
AYDINLANMA
EMRE KONGAR
FAŞİZMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ: TATLI SU AYDINLIĞI, DÖNEKLİK, BİAT
Siyasal sistemlerle kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler bir çok çalışmaya konu olmuştur.
Toplumsal ve siyasal değişmeleri, bireysel gelişmelere bağlayan pek çok kuram vardır.
Meraklıları, bazı örnekler için benim "Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği" adlı kitabımdaki "Küçük Boy Kuramlar" bölümüne bakabilir.
Burada sözünü ettiğim "kişilik özellikleri" liderlikle ilgili olanlar değil:
Tam tersine, toplumun "normal" bireylerinin, faşizme "doğal olarak" destek verenlerin özellikleri.
Bu bağlamda Eric Hoffer'in Türkçeye birden çok kez çevrilmiş olan "The True Believer" adlı kitabının çok iyi bir kaynak olduğunu belirtmeliyim.
Ayrıca otoriter tutumları, ideoloji ve eğitim açısından irdeleyen enfes bir çalışma da Selahattin Ertürk'ün "Diktacı Tutum ve Demokrasi" adlı kitabıdır.
Kimler, hangi insanlar otoriter yapılanmalara "doğal olarak" destek verir?
Bir insanın, faşist bir oluşum dalgasına kapılıp sürüklenmesinin mekanizmaları nedir?
Bu yazıda sadece üç prototip üzerinde durmak istiyorum.
Otoriter bir yapılanmaya destek veren birinci ve en dikkati çeken grup "Tatlı Su Aydınlarıdır":
Bunlara yakıştırılan "aydın" kimliği, ya okumuş olduklarından, ya sahip oldukları (köşe yazarlığı gibi) "kamuoyu lideri konumundan", ya geçmişlerinde bir akımın militanı olmalarından veya hepsinden birden gelir.
En önemli özellikleri "güce tapmaktır".
İktidarlara veya iktidara geleceğini düşündüklerine destek verirler.
Kraldan çok kralcı oldukları için de, otoriter nitelikli iktidarların faşizan eğilimlerini güçlendirirler.
Otoriter bir yönetime, faşizme destek verenlerin ikinci grubu "döneklerdir":
Bunlar kendilerinde daima bir "kurtarıcılık", bir "önderlik" misyonu vehmeden militan kişilerdir.
Daha önce katıldıkları "kurtarıcı" eylem ya da ideolojiler başarısız olunca, kendilerini boşlukta bulur ve yeni bir "kurtarıcı" eylem veya ideoloji ararlar.
Eski rollerinden, yani yanlış ata oynamalarından dolayı kendilerini bağışlamaz, bu yanlışlarını hem kendilerine hem de yeni çevrelerine bağışlatmak için yeni katıldıkları ideoloji veya eylemin en önde gelen, en sert militanları olurlar.
Tipik özellikleri, eski kimliklerinden kurtulduklarını ve yeni rollerini benimsediklerini ispat etmek için "Günah çıkartmak", hatalarını abartmak ve eski yol arkadaşlarını karalamaktır.
Faşizme doğru gidişe destek veren üçüncü grup, zaten biat kültürü ile yetişmiş olan, dogmatik kafa yapısına sahip "normal" kişilerdir.
Bunların yaşamında kuşku duymak, sorgulamak, gerçeği aramak yoktur.
İçinde bulundukları grubun eylemini veya ideolojisini kayıtsız koşulsuz benimserler.
Hangi hareketin içinde olurlarsa olsunlar otoriter bir yapılanmanın temel taşlarını oluştururlar.
Tabii kimi zaman bu üç prototip aynı kişide de birleşebilir.
Yani bir kişi hem "Tatlı Su Aydını", hem "Dönek" hem de "Dogmatik" olabilir ki, bu da ender görülen bir durum değildir.
