Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
AYDINLANMA
EMRE KONGAR
DELİ İDRİS'İ KİM YARATTI?
Deli İdris kim?
Kim yarattı Deli İdris'i?
Deli İdris "Av Mevsimi" filminde Cem Yılmaz'ın oynadığı bir polis.
Kim yarattı bu tipi, daha doğrusu "arketipi" (archetype)?
Senaryo yazarı Yavuz Turgul mu?
Yönetmen Yavuz Turgul mu?
Oyuncu Cem Yılmaz mı?
Komiser Ferman mı?
Oyuncu Şener Şen mi?
Ya da tüm film ekibi mi?
Aslında biz yarattık Deli İdris'i!
Çağdaşlaşma yolunda yürüyen ama endüstrileşmesini, kentleşmesini, demokrasisini, feodal değerlerin zincirlerinden bir türlü kurtaramayan biz!
Bir yandan, insan haklarını...
Demokrasiyi...
Temel hak ve özgürlükleri...
Kadın-erkek eşitliğini savunan...
Öte yandan, karısını, kızını, evladını döven...
Kadınlarını, kızlarını kişisel malı gibi gören, örten, eve kapayan...
Kadınlarını, kızlarını "töre cinayetlerine" kurban eden...
Kendisini reddeden karısını, sevgilisini öldüren...
"Çok seviyordum, onun için öldürdüm" diyen...
Biz!
Yavuz Turgul ince, hassas, dikkatli, titiz bir sosyolojik ve psikolojik gözlemcidir.
Gözlemlediği toplumu, olayları, kişileri, ilişkileri çok iyi algılar...
Çok iyi özümler...
Çok da iyi aktarır.
Onları hem kategorize eder...
Hem de kategorize ederken sığlığın, aşırı basitleştirmenin tuzağına düşmez...
Kişiliğin, toplumsallığın, kişisel ve toplumsal ilişkilerin bütün renklerini, yarattığı "arketipler" içinde korur, bize gerçek yaşamın karmaşıklığını unutturmadan anlatır bu "tipleri":
İşte Muhsin Bey...
İşte Eşkıya...
İşte Gönül Yarası'ndaki öğretmen Nazım.
Her biri bir "arketip"...
Toplumsal ve bireysel yaşamımızda, gerçeği görmemize, anlamamıza yardımcı olan bir model...
Ama soyut, basit, ilkel bir model değil...
Yaşamın karmaşıklığı içinde yaşayan, bize toplumu ve bireyi öğreten bir model!
Aslında bütün edebiyat ve sanat yapıtları birer soyutlamadır:
Toplumu, bireyi, ilişkileri, olayları, bir ölçüde de olsa yaşamın tüm karmaşıklığından soyutlayarak aktarır izleyiciye veya okura.
Bütün roman ve film "kahramanları" birer "arketiptir".
Her biri bizim için bir duygunun, bir olayın, bir karakterin, bir ilişkinin simgesi olur.
Deli İdris de feodal kültürün ürettiği dürüst ama maço bir karakterin, polis kimliği içindeki "arketipidir".
Yavuz Turgul bir "arketip" yaratıcısıdır:
Sadece Deli İdris değil, "Av Mevsimi" filmindeki bütün karakterler, kahramanlar da birer "arketiptir"...
Toplumda, çevremizde her an gördüğümüz, iç içe yaşadığımız "arketipler".
Ferman da, Battal da, Deli İdris de, bütün öteki kahramanlar da.
Senaryo yazarı olarak Turgul her birini, her birinin rolünü, içinde yaşadığı ilişkileri, bir kuyumcu titizliğiyle işlemiş.
Gerisi bu karakterleri canlandıracak uygun ve iyi oyuncu bulmaya (kastinge) kalmış...
Ve kanımca yönetmen olarak Turgul'un başarısı kastingle başlamış:
Yaptığı seçimlerin hepsi çok iyi.
Hem tiplerine görsel olarak çok iyi uymuşlar hem de çok iyi oynuyorlar.
Cem Yılmaz ise, Şener Şen gibi, Çetin Tekindor gibi, Mustafa Avkıran gibi yıldızlar arasında bile göz kamaştırıyor.
Türkiye, Deli İdris "arketipini" aşabildiği oranda çağdaşlaşabilecektir!
