Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
AYDINLANMA
EMRE KONGAR
GOP'UN ARKASINDAKİ ADAM:
FRANCIS FUKUYAMA NE DİYOR?
ABD'nin "Büyük Orta Doğu Projesi" BOP, Haziran başındaki G-8 toplantısından sonra "Genişletilmiş Orta Doğu ve Kuzey Afrika Projesi" haline dönüşünce, kısaltılmış adı da GOP oldu.
Projenin açıklanan hedefini ve Francis Fukuyama'nın son kitabının bu proje ile olan ilişkisini belirlemek için, tam adına da yakından bakmak gerek:
Projenin tam adı şöyle:
"Geniş Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi ile Ortak bir Gelecek ve İlerleme için Ortaklık".
Bu projenin ardındaki beyin Tarihin Sonu adlı kitabıyla ünlenen Francis Fukuyama olarak ortaya çıkıyor.
Fukuyama'nın son kitabı State Building adını taşıyor. (Profile Boks Ltd, London, 2004)
Alt ismi ise, "Governance and World Order in the Twenty-First Century".
Türkçe'ye "Devlet Kurma", "Yirmibirinci Yüzyılda Yönetişim ve Dünya Düzeni" diye çevrilebilir.
Fukuyama bu kitabında Yirmibirinci Yüzyıl dünyasını çözümlüyor ve bu dünyanın nasıl biçimlenmesi gerektiği konusunda önerilerini sıralıyor.
Kitap, Amerika Birleşik Devletleri'nin başını çektiği GOP projesinin de anahatlarını oluşturuyor.
Biz içerde, hâlâ türbanı uluslar arası çevrelere de kabul ettirmenin ve Meclis'e çarşaf sokmanın hesaplarını yaparken, eloğlu, dışarıda dünyaya nizam veriyor.
Hemen belirteyim ki, çeşitli yazar ve düşünürlerin "Ulus devlet bitmiştir; Yeni dünya düzeninde Ulus Devlet modelinin yeri yoktur" görüşüne karşılık, Fukuyama, Yirmibirinci Yüzyıl Dünyası'nın temel siyasal biriminin Ulus Devlet olmasını öngörüyor.
Bunun gerekçesi çok basit:
Fukuyama'ya göre, hiçbir uluslar arası federal örgütlenme ya da bir uluslar arası örgüt, dünya üzerindeki yoksulluk, terör, uyuşturucu gibi sorunlarla, Ulus Devletler kadar etkili bir biçimde mücadele edemez.
Yaklaşık bir kuşak boyunca, dünya politikasının, devletin küçültülmesi yönünde olduğuna işaret eden Fukuyama:
"11 Eylül'den sonraki dönemde, dünya politikasının temel sorunu devleti geri çekmek değil, tam tersine onu güçlendirmektir. Gerek tek tek toplumlar, gerekse tüm dünya insanlığı için, devletin yok edilmesi, bir ütopyanın değil, bir felaketin başlangıcıdır" diyor (s.162).
Tabii Fukuyama'nın sözünü ettiği devlet, "küçük fakat etkin" bir devlet.
Dünyadaki ülkeleri, "Devlet fonksiyonlarının yaygınlığı" ve "Devletin gücü" ölçütlerine göre sınıflayan Fukuyama, Türkiye ve Brezilya gibi ülkeleri, "fonksiyonları yaygın ama güçsüz" devletler arasında sayarken, Amerika'yı, "fonksiyonları az ama güçlü devlet" sınıflamasına sokuyor. Fransa ile Japonya ise hem fonksiyonları yaygın hem de güçlü devlet kategorisinde yer alıyor (s.15).
Tabii Fukuyama'nın tüm dünya için, "fonksiyonları dar ama güçlü devlet" modelinden yana olduğunu; bu modeli herkes için önerdiğini eklemeye gerek yok.
Sevgili okurlarım, gördüğünüz gibi, GOP ile Fukuyama'nın son kitabı arasındaki ilişkiler son derece doğrudan ve çok açık.
Amerika Birleşik Devletleri, terör, yoksulluk, uyuşturucu gibi dünya çapındaki sorunlarla savaşmak için, "Geniş Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi ile, Ortak bir Gelecek ve İlerleme için Ortaklık" öneriyor.
Son G-8 toplantısının gündemini de bu proje oluşturuyor.
Tabii, bu projenin nasıl hayata geçirileceği çok önemli bir konu.
Amerika'nın Irak politikası bu açıdan büyük önem kazanıyor.
GOP'ta, Birleşmiş Milletlerin ve NATO'nun oynayacağı rol ve Türkiye'ye biçilen görev de bu çerçevede tartışılıyor.
Fransa, Chirac'ın ağzından kuşkularını dile getiriyor.
ABD, GOP'ta da, Irak'ta bugüne kadar izlediği politikaları uygularsa, dünyayı büyük bir felaketin beklediğine kuşku yok.
