Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
HUNTINGTON VE YENİ DÜNYA DÜZENİ
21. yüzyılda dünyayı, farklı dinlere dayalı uygarlıklar arası çatışmaların belirleyeceğini düşünen Huntington'un, geçen hafta anlatmaya başladığım tezleri şöyle sürüyor:
Yerel savaşlarda, genellikle de, müslümanlar ile müslüman olmayanlar arasındaki savaşlarda, "akraba ülkeyi tutma" eğilimi ortaya çıkmakta, bu eğilim bu tür savaşların tırmanma tehlikesini yaratmakta, bu ise onları durdurmak için merkez ya da lider ülkelerin çabalarını arttırmalarına yol açmaktadır.
Batı uygarlığının varlığını sürdürmesi, Amerikanın Batılı kimliğini yeniden onaylamasına ve Batılılıların, uygarlıklarının evrensel değil, tek ve biricik (unique) nitelik taşıyan bir uygarlık olduğunu kabul ederek, onu batılı olmayan toplumlardan gelen saldırılara karşı yenilemek ve korumak icin birleşmelerine bağlıdır.
Uygarlıklararası bir dünya savaşının önlenmesi, dünya liderlerinin, küresel politikaların çok uygarlıklı niteliğini kabul etmelerine ve bu niteliği sürdürmek için işbirliği yapmalarına bağlıdır.
Bu noktada Huntington'un dünya barışının korunması konusundaki önerilerini de üçe indirgemek olanaklıdır:
Birinci olarak, her uygarlığın lideri ya da merkezi olan ülke, öteki uygarlıklarla olan çatışmalara karışmaktan kaçınmalıdır.
Bir başka deyişle, uygarlıklar arası nüfuz alanları dikkatle çizilmeli ve bu alanlara titizlikle riayet edilmelidir.
İkinci olarak, uygarlıkların iç içe geçtikleri karışık bölgelerde, lider ya da merkez ülkeler birlikte hareket etmeli ve farklı uygarlıklardaki ülkelerin birbirleri ile çatışmalarını engellemelidir.
Üçüncü olarak, bütün uygarlıklardaki insanlar, öteki uygarlıklar ile ortak olan değerlerini, kurumlarını ve davranışlarını belirlemeye çalışmalıdırlar. Çünkü asıl savaş, Uygarlık ile uyuşturucu v.b. özelliklerle belirlenen Barbarlık arasında olacaktır.
* * *
Bütün bu çözümlemeleri sırasında Huntington, birden çok uygarlığın etkisinde olan ülkeler için "bölünmüş ülkeler" diyor:
Meksika, Latin-Amerika ve Batı uygarlıkları arasında bölünmüştür.
Eski Yugoslavya, Batı, İslam ve Slav-Ortodoks uygarlıkları arasında bölünmüştür.
Güney Afrika, Batı ve Afrika uygarlıkları arasında bölünmüştür.
Keşmir, İslam ve Hind uygarlıkları arasında bölünmüştür.
Türkiye, İslam ve Batı uygarlıkları arasında bölünmüştür.
Rusya, Slav-Ortodoks ve Batı uygarlıkları arasında bölünmüştür.
* * *
Huntigton bu görüşleriyle, 21. yüzyıldaki yeni emperyalizmin kültürel temellerini atmak istemekte fakat pek de başarılı olamamaktadır.
Batı uygarlığının değerlerinin evrensel olmadığını, bunların yalnızca Batıya özgü olduğunu söyleyerek, dünyanın geri kalan kısmını "farklı" ilan etmektedir.
Sosyal psikolojinin en basit kuralına göre, "farklılık" duygusu, yani "onlar" ifadesi, "biz" duygusunun zorunlu besleyicisidir.
Huntington, "batı dışındaki uygarlıkları" "farklı" ilan ederek, ve zaman içinde, ne kadar modernleşirlerse modernleşsinler, bu farklılıklarını koruyacaklarını söyleyerek, Batı uygarlığı ile insanlığın geri kalan kısmı arasına kesin bir "ayrımcı çizgi" çizmektedir.
Huntigton özet olarak, "Siz farklısınız, farklı kalın. Bize bulaşmayın" diyor.
Bunun ardında da hisssedilen ama işitilmeyen bir başka varsayım var:
"Batı kendi kendine yeter. Sizin düşmanlığınız sayesinde kendi kendini de yenileyecektir. Dünyanın sınırlı olanaklarının kullanılmasında ise, sizler ancak bizim uygun göreceğimiz ölçüde paylaşım sürecine katılabilirsiniz. Modernleşme ve benzeri süreçlerle, bize benzediğinizi ve sofraya eşit koşullarla oturacağınızı sanıyorsanız aldanıyorsunuz".
* * *
Yine yerimiz bitti.
Huntington'un son derece ilgi çekici ve hem İslam alemini, hem de Türkiye'yi yakından ilgilendiren görüşlerini sizlerle paylaşmayı gelecek hafta sürdüreceğim.
