Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
YENİ EMPERYALİZM VE HUNTINGTON
Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra ortaya atılan en önemli tez, Fukuyama'nın seslendirdiği "Tarihin, yani ideolojilerin sonu geldi. Artık, liberalizm her yerde ve herşeye egemen" anlayışı idi.
Fukuyama, bu bence yanlış ama çok önemli kitabında insanlararası farklılıkların artık başka alanlarda aranacağını belirtiyordu.
Şimdi bir başka Amerikalı Siyaset Bilimcisi, Samuel P. Huntington, Fukuyama'nın bıraktığı yerden alıyor ve 21. yüzyılın din ağırlıklı bir uygarlıklar çatışması ile belirleneceğini söylüyor.
Böylece bir taşla birkaç kuş vuruyor:
Önce Çin uygarlığını ve özellikle İslam'ı Batı'nın karşısına yeni "düşmanlar" olarak dikiyor. Bu yolla, "Batıyı diri tutabilmek için" çöken Sovyetlerin yerine yeni bir düşman tanımlıyor.
Bunu yaparken de, karşısına aldığı toplumlara "Batı uygarlığı aslında evrensel değildir, emperyalisttir. Siz bizden farklısınız ve bunda haklısınız!" diyor ve kendisinden farklı olan dünyayı, argoda tam ifadesini bulan bir deyimle, "gaza getirerek" bütünüyle dışlıyor.
Ne olay basit, ne de Huntington'un kitabı.
* * *
Huntington, yayınlanır yayınlanmaz, Amerikada bile ayrımcılığa, yabancı düşmanlığına ve ırkçılığa destek vermekle suçlanan "Uygarlıkların Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması" adlı kitabında şu tezleri geliştiriyor:
Sovyetler Birliği çöktükten sonra, dünyada insanlar arası farklılıklar, ideolojik, siyasal ya da ekonomik olma özelliğini kaybetti.
Bugünkü dünyada insanlararası farklılıklar artık esas olarak kültüreldir.
Eskiden insanlara "Hangi taraftansın?" diye sorarlardı.
Şimdi "Kimsin" diyorlar
Ulus devletler dünya üzerinde esas rol sahibi olma özelliklerini sürdürmektedir. Fakat soğuk savaş dönemindeki üçlü bölünme (Batı-Sovyet-Üçüncü Dünya) yerini, dünyanın sekiz ana uygarlığına göre oluşan, bir başka gruplaşmaya bırakmıştır.
Huntington'a göre bu uygarlıklar şunlardır: Batı, Sind (çevresindeki ülkelerle birlikte Çin), Japon, İslam, Hind, Slav-Ortodoks, Latin-Amerikan,ve muhtemelen Afrika.
Tarihte ilk kez küresel politika çok kutuplu ve çok uygarlıklı hale gelmiştir.
Modernleşme süreci, Batılılaşmadan başka birşeydir ve ne anlamlı bir bütünlüğü olan evrensel bir uygarlık, ne de batılı olmayan toplumların batılılaşması sonucunu vermektedir.
Uygarlıklar arasındaki güç dengesi değişmektedir:
Batı'nın göreli etkisi azalmaktadır.
Asya uygarlıklarının ekonomik, askeri ve siyasal gücü artmaktadır.
Müslümanlar, İslam ülkelerindeki ve komşularındaki istikrarı bozacak bir nüfus patlaması yaşamaktadır.
Batılı olmayan uygarlıklar, genellikle, kendi kültürlerinin değerli olduğunu yeniden onaylamaktadır.
Uygarlık temeline dayalı yeni bir dünya düzeni kurulmaktadır:
Kültürel yakınlıkları olan toplumlar işbirliğine gitmektedir.
Toplumları bir uygarlıktan ötekine aktarmak konusundaki çabalar başarısız olmuştur.
Ülkeler, mensup bulundukları uygarlığın lider devletleri etrafında gruplaşmaktadırlar.
Batı uygarlığının evrensel değerlere sahip olduğu iddiası, onu, öteki uygarlıklarla gittikçe daha çok artan bir çatışmaya ortamına sokmaktadır. Çünkü Batı için "evrensel" olan, öteki uygarlıklar için "emperyalizmdir".
Bu çatışmaların en ciddileri, İslam uygarlığı ve Çin uygarlığı ile Batı uygarlığı arasında olanlardır.
Huntington aslında bütün bu uygarlıkların birbirleri ile yoğun bir çatışma içinde olduğunu söylemiyor.
O'na göre asıl etkileşim, Batı, İslam ve Çin dünyaları arasındadır.
Buradaki tehlike de, Batı'nın saldırganlığı, İslam'ın hoşgörüsüzlüğü ve Çin uygarlığının iddiacılığı arasındaki etkileşimin yaratacağı çatışmalardadır.
* * *
Huntington'un tezleri, hem İslam dünyasını, hem de Türkiye'yi yakından ilgilendiren teşhis ve önermelerle sürüyor.
Ama benim yerim bitti.
Tezlerin devamı ve "Emperyalizmin bu yeni sesinin" yine kendi ülkesinde aldığı eleştiriler dahil, tarafımdan yapılmış (acizane) bir çözümlemesi haftaya.
