Emre Kongar'ın Resmi* İnternet Sitesi


Kitaplar

Green Bullet Makaleler

Green Bullet Articles in English

Sürekli Yazılar


 

PROF. KIRAY GELECEK İÇİN NE DİYOR?

 

Kıray'a göre bütün toplumların üç temel özelliği vardır:

1) Her toplum, her an hem değişme hem de denge halindedir.

2) Her toplumda her an, birbiriyle çatışma halinde olan ögeler vardır; değişmenin itici gücü olan bu durum, toplumların genel bütünlüğünü ve dengesini bozmaz.

3) Her toplum, değişirken, kendinden önce değişmiş ve gelişmiş toplumların modellerini aynıyla ve sarsıntısız olarak izlemeyebilir ama bu durum, toplumsal bütünlüğün ve dengenin ortadan kalkmasını gerektirmez; bazı araformlar ve tampon kurumlar, bütünlüğü sağlar.

İşte Kıray'ın toplumbilime evrensel katkısı burada: Azgelişmiş ülkelerin, gelişmiş ülke modellerini aynıyla izleme zorunda olmadıklarını vurgularken, hem genel olarak değişmeden, hem de özel olarak çeşitli ögeler arası değişme hızı farkından doğan uyumsuzluğun ve çatışmanın varlığına karşın, toplumsal bütünlüğün ve dengenin "tampon kurumlar" ya da "araformlar" aracılığı ile her an korunduğunu söylüyor.

Peki hem çatışma, hem denge aynı anda nasıl oluyor?

Toplum ne feodal, ne kapitalist. Bazı kurumları feodal, bazı kurumları kapitalist. Bazı açılardan sanayileşmiş, bazı açılardan hâ lâ tarım aşamasında. Kentler oluşmuş ama, içleri köylülerle dolmuş.

Böyle bir toplum, bütünlüğünü nasıl koruyor?

Azgelişmiş ülkelerde, değişme dönemlerinde, batı toplumlarında görülmeyen bazı yeni kurumlar, çarpık yapılaşmalar ortaya çıkıyor ve toplumsal bütünlüğü yani toplumsal dengeyi ne yazık ki bunlar sağlıyor.

Nedir bunlar? Kentleşme yerine gecekondulaşmadır. Kamu yararına işleyen demokrasi yerine partilerin bireysel çıkarlara alet edilmesidir (rüşvet, iltimas v.b.). Gerçek sanayileşme yerine, kapkaççı üretimdir; ve daha bunlar gibi pek çok "çarpıklık"tır.

* * *

Türkiye'de İkinci Dünya Savaşı sonrasında, tarım toplumu ya da feodal yapı çözülmeye başlayınca, onun yerini batıdaki gibi sanayi toplumu, kentsel yapı ve demokrasi, otomatik olarak alamıyor.

Kentleşme gecekondulaşmaya, sanayileşme montaja, demokrasi çok partili baskı rejimine dönüşüyor.

Kıray, bütün bu oluşumlara, "tampon mekanizma" ya da "araform" diyor: Bunlar ne geride kalmış olan eski yapının, ne de ilerde gözüken yeni yapının kurumlarıdır: Bunlar, değişme sırasında ortaya çıkan ve bütün yoz niteliklerine karşın, toplumsal bütünlüğü sağlayan, geçici nitelikli denge kurumlarıdır.

Türkiye'deki köylü, topraktan koptuğu zaman, devletle ve toplumun öteki kesimleri ile bütünleşmesini sağlayan "toprak ağası"nın işlevlerini, yani "patronaj" ilişkisini, sendikalar ve sivil toplum örgütleri yeterince gelişmediği için, siyasal partiler yükleniyor. (Çok partili düzene geçildiğinden beri gözlenen siyasal yozlaşmanın ve "delege saltanatının" sosyolojik nedeni.)

Siyasal partiler kapatılınca, bu işlev, tarikatler ve cemaatler tarafından yerine getirilmeye başlıyor. İnsanlar, devletle ilişkilerinde ve toplumsal işlevlerinin yerine getirilmesinde, siyasal partiler yerine, tarikatlere ve cemaatlere sığınıyor.

Siyasal partiler yeniden açılınca, tarikatlerin ve cemaatlerin işlevi zaman içinde kaçınılmaz olarak azalıyor.

Bu, Türkiye'nin geleceği açısından en önemli belirleyicilerden biri olan "siyasal islamın", iç dinamik ögelerine göre çözümlenmesi.

Kıray, günümüzün en belirleyici siyasal gücü saydığı "siyasal islam"a bir de "dış dinamik ögeleri" açısından bakıyor.

Burada vardığı sonuç da, "siyasal islamın" yükselişinin, bir "soğuk savaş dönemi" olgusu olduğu. Sovyetlerin varlığı, hem içerde bir islam direnişinin oluşturulmasını, hem de dışardan bir "yeşil kuşak" ile bu ülkenin "sarılmasını", zorunlu kılıyor. Sovyetler dağılınca, bu iki gereklilik de anlamını yitiriyor.

Soğuk savaş dönemi kapandığına göre, dış dinamik ögeleri açısından da Türkiye'de (bütün dünyada olduğu gibi) "siyasal islamın" güç kazanması ve yükselmesi duruyor.

* * *

Kıray, güncel politikadan hoşlanmaz. Bu nedenle de günlük politika yapmaz.

Haftaya, bu bulguların günlük politika açısından yorumunu ben yapacağım.


  Bu siteden yapılacak alıntılarda kaynak gösterilmesi ahlak kurallarına uygun olacaktır.

Emre Kongar ile iletişim icin e-posta, site yöneticisi ile iletişim için e-posta

Son güncelleme tarihi 25 Mart 2024

Valid HTML 4.01 Transitional