Emre Kongar'ın Resmi^* İnternet Sitesi

Dostlarının "Beco" diye çağırdığı Prof. Kıray, toplumların evrensel değişme kurallarını bulmaya çalışan bir bilim dalının, sosyolojinin hocasıdır.

Kıray, bütün toplumbilimciler gibi, içinde yaşadığı toplumun sırlarını çözerek, evrensel bilgi birikimine katkıda bulunmaya çalışır.

Dolayısıyle birinci önceliği, "gelişmekte olan bir ülkedeki toplumsal değişmenin dinamiklerini keşfetmektir".

Sosyolojik olarak, "gelişmekte olan ülke" deyimi, önünde, "gelişmiş ülke modeli bulunan" toplum demektir.

Bir başka deyişle, dünya üzerindeki toplumlar esas olarak ikiye ayrılır:

Birinci grupta "en ileri teknolojiye sahip" toplumlar yer alır.

Bunlar insanlığın siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel gelişmesine de öncülük ederler.

İkinci grupta, "teknolojilerini ithal eden", yani en ileri teknolojiye sahip toplumlara bağımlı olan ve öteki alanlarda da onları izleyen toplumlar yer alır.

Bu toplumlara, sosyolojide genellikle "azgelişmiş" ya da daha nazik bir deyimle "gelişmekte olan" toplumlar denir.

Bütün öteki bilim dalları gibi çağdaş toplumbilim de, en ileri teknolojiye sahip ülkelerin öncülüğünde doğmuş ve gelişmiştir.

Bu nedenle de sosyoloji, sadece "gelişmiş ülkelerin tekelinde" kalmakla yetinmeyip, uzun süre, yalnız onların değişme dinamikleri üzerinde odaklaşmıştır.

Hatta, "gelişmemiş toplumlar" ya da daha kaba deyimle "ilkel toplumlar" için, ayrı bir bilim dalı icad edilmiş, onun adına da "sosyal antropoloji" ya da "kültürel antropoloji" denilmiştir.

Fakat bir süre sonra anlaşılmıştır ki, önlerinde "gelişmiş toplum modelleri olmasına karşın", geri kalmış olan toplumlar bu modelleri aynen izlemiyor.

Arkadan gelen toplumların değişme dinamikleri, hem kendi aralarında, hem de gelişmiş toplumlara göre farklılıklar gösteriyor.

Oysa, sosyoloji de, bütün öteki bilim dalları gibi, "evrensel kurallara" ulaşmaya çalışır: Bulduğu toplumsal değişme yasaları, her zaman ve her yerde, yani her toplum için geçerli olmalıdır.

Kıray, bu evrenselliği gerçekleştiren, yani bulduğu "değişme yasaları" gelişmiş ülkeler kadar, gelişmemiş ülkeleri de açıklayan bir toplumbilimcimizdir.

Kendisinin teorisini ve katkılarını ayrıntılı olarak öğrenmek isteyenler, benim, genç asistan arkadaşlarımla birlikte yazdığım, Türk Toplumbilimcileri adlı kitabıma bakabilirler.